MKBA Europese digitale wallet

De Europese Commissie heeft grote digitale ambities. Onderdeel daarvan is de invoering en ontwikkeling van een zogeheten digitale wallet in iedere lidstaat. Hiermee kunnen burgers en bedrijven eenvoudig digitaal handelingen uitvoeren en zakendoen, zowel in eigen land als in andere lidstaten. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) was benieuwd naar hoe de maatschappelijke kosten en baten van de invoering van een wallet eruitzien voor Nederland. Samen met economisch adviesbureau Ecorys voerde PBLQ daarom een MKBA (maatschappelijke kosten-batenanalyse) uit op de Europese digitale wallet.

Adviseurs

Piet Hein
Minnecré

0620421077

Opdracht

In een MKBA wordt een onderscheid gemaakt tussen een nulalternatief (zonder dat het voorgenomen beleid, in dit geval de wallet, wordt ingevoerd) en het beleidsalternatief (waarin voorgenomen beleid, in dit geval de wallet, wordt ingevoerd). Zo kan duidelijk worden gemaakt wat de maatschappelijke meerwaarde is van specifieke beleidsvoornemens. Wat beoogt de wallet op te leveren? De invoering van de wallet kan bijdragen aan de strategische autonomie en technologische soevereiniteit van de Europese Unie. Daarnaast wordt het wel gezien als een volgende stap in de digitale transformatie. Er kan zo namelijk meer en makkelijker digitaal zaken worden gedaan, wat toegevoegde waarde in de vorm van efficiëntie voor de economie en maatschappij kan hebben. Bovendien kan het zorgen voor dataminimalisatie omdat alleen de benodigde gegevens worden gevraagd via een wallet, wat bevorderend is voor privacy en voor minder fraude zou kunnen zorgen. De vraag was of die effecten inderdaad te verwachten zijn in de praktijk, hoe ze eruit zien in de praktijk en in hoeverre deze effecten te kwantificeren zijn.

Aanpak

Voor deze opdracht werd gevraagd om een maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA). Met een maatschappelijke kosten-batenanalyse brengen we de brede maatschappelijke meerwaarde van digitalisering en innovatie in kaart. Dat doen we aan de voorkant van de invoering van beleid, om daarmee helder te krijgen wat bepaald beleid oplevert voor de maatschappij als geheel. Een uitdaging in deze opdracht is dat de planvorming rondom de wallet nog volop in ontwikkeling is en dat het soms schieten was op een bewegend doel. Veel is nog onduidelijk en veel is afhankelijk van te maken beslissingen en ontwerpkeuzes.

Om gevoel te krijgen bij hoe de effecten van de wallet eruit konden zien, hebben we gewerkt met use cases. Deze gaven inzicht in hoe de wallet in de praktijk werkt en wat het voor burgers, bedrijven en dienstaanbieders oplevert. Denk aan het inchecken bij een hotel met een wallet, het digitaal en internationaal kunnen uitwisselen van universiteitsdiploma’s via de wallet, of het aanvragen van een hypotheek via de wallet. Door individuele gesprekken te voeren met verschillende stakeholders, vervolgens inzichten te bundelen en daarna een validatiesessie met stakeholders te houden, konden we de maatschappelijke meerwaarde in kaart brengen.

Daarnaast hebben we de Digitale Werkagenda Waardengedreven Digitaliseren van het ministerie van BZK verbonden aan de opdracht door aandacht te geven aan publieke waarden. Hiermee konden we een goede plek geven aan de kwalitatieve effecten. Met onze ervaring van digitale ethiek hebben wij met stakeholders invulling kunnen geven aan in hoeverre de wallet aan een aantal publieke waarden een bijdrage levert.

Resultaat

De wallet levert in verschillende use cases tijdwinst en efficiëntie op voor zowel burgers als dienstaanbieders. Bovendien kan het via een aantal kwalitatieve effecten een bijdrage leveren aan een aantal publieke waarden, zoals autonomie, privacy en betrouwbaarheid. Voor zowel de tijdwinst als voor de bijdrage aan publieke waarden geldt dat hoe meer mensen de wallet gebruiken, hoe groter de effecten zijn. Om de wallet goed te kunnen laten functioneren en te laten ‘vliegen’, moeten er echter eerst nog veel afspraken over gegevensuitwisseling worden gemaakt tussen ketenpartners, in Nederland en met andere Europese landen. De maatschappelijke meerwaarde ligt dus echt nog in de toekomst.

Meer weten? De rapportage wordt naar de Tweede Kamer verzonden en is te zijner tijd te raadplegen op de website van de Tweede Kamer.

Waarom PBLQ

Voor digitale overheidsprojecten zijn de kosten vaak hoog en complex, en zijn de baten ingewikkeld om te structureren en in kaart te brengen. Dit terwijl er behoefte is aan overzicht om een gedegen afweging te kunnen maken over projecten, programma’s en voorgenomen wetgeving. Digitalisering en innovatie kúnnen namelijk voor maatschappelijke meerwaarde zorgen, maar dat is niet noodzakelijkerwijs door iedere wet, programma of project het geval. In het uitvoeren van MKBA’s verbindt PBLQ een innovatieve blik aan realisme en ervaring. We begrijpen technologische innovatie en digitalisering en koppelen dit aan onze kennis van het openbaar bestuur. Eerder bepaalden we zo de kosten en baten van andere voorgenomen wetgeving (denk aan de invoering van de Wet digitale overheid) en onderzochten we de kansen en drempels voor AI in de zorg. We werken hiervoor vaak samen met gespecialiseerde economische adviesbureaus.