Tijdens de coronacrisis waren in Nederland de apps CoronaMelder en CoronaCheck onderdeel van de strategie voor infectieziektebestrijding. De brede inzet van dergelijke technologie in de maatschappij riep behoorlijk wat vragen op en bracht publiek debat teweeg. Om de lessen van deze apps te borgen en voor de toekomst hanteerbaar te maken, ontstond bij het ministerie van VWS de behoefte aan een toetsingskader dat bijdraagt aan het versnellen van besluitvorming en het breder afwegen van de inzet van technologie.
We zijn begonnen met het samenstellen van een klankbordgroep van (wetenschappelijke) experts die ons gedurende het traject heeft begeleid. Door literatuuronderzoek en interviews zijn we tot een eerste concept van een toetsingskader gekomen. Dit kader hebben we in drie Delphirondes via online vragenlijsten voorgelegd aan een brede groep stakeholders. De stakeholders konden in deze vragenlijsten aangeven in hoeverre vragen van het toetsingskader relevant waren en of er vragen ontbraken. Bovendien toetsten we hoe relevant de publieke waarden werden beoordeeld in verschillende situaties, door scenario’s voor te leggen waarin we varieerden in de impact van de infectieziekte en de technologie.
Om te kunnen voldoen aan de breed gedeelde wens om het toetsingskader ook periodiek ‘beoefenbaar’ te kunnen maken, hebben we tot slot een serious game ontwikkeld. Na een workshop van een gerenommeerd bureau gespecialiseerd in game development hebben we het spel zelf ontwikkeld en samen met een ontwerpbureau vormgegeven.
We hebben door de aanpak met Delphirondes overeenstemming gevonden over welke publieke waarden belangrijk zijn als technologie wordt ingezet bij infectieziektebestrijding. Daarnaast hebben we met behulp van de validatiecommunity 152 toetsvragen kunnen koppelen aan deze publieke waarden. Deze toetsvragen kunnen in verschillende innovatiefasen van een technologie worden gesteld. Door voortdurend input te vragen, niet alleen via vragenlijst maar ook via persoonlijke gesprekken en bezoeken aan stakeholders, creëerden we draagvlak voor het gebruik van een waardengedreven toetsingskader.
Het toetsingskader en de serious game is gelanceerd tijdens een eindconferentie waar diverse leden van de klankbordgroep en stakeholders aanwezig waren. We hebben met de 50 aanwezigen het spel gespeeld en zijn in discussie gegaan over de plek van het toetsingskader en het spel in de gereedschapskist voor pandemische paraatheid.
PBLQ heeft in een eerder stadium een rol gespeeld in de uitvoering van de wetenschappelijke evaluaties van CoronaMelder en CoronaCheck en heeft daarmee ruime ervaring opgedaan met de toepassing van technologie in de coronaperiode. Door met een team te werken dat zowel kennis had van infectieziektes, technologie, besluitvorming in crisistijd én ethiek konden we op een creatieve en innovatieve manier aan de slag met de vraag van het ministerie van VWS. PBLQ kan gemakkelijk verbinden, wat van pas kwam in dit complexe veld van stakeholders. Juist door waardengedreven te werken, werden achterliggende waarden en belangen van stakeholders duidelijk en konden we hen bij elkaar brengen.
