Door: Niels Back
Geschokt was en is Nederland na de aanslag op misdaadverslaggever Peter R. de Vries. Het markeert een nieuw dieptepunt van het fenomeen ondermijnende criminaliteit in Nederland, na de aanslag op advocaat Derk Wiersum in 2019. Meer aandacht in politiek en media is belangrijk, maar niet voldoende. Daarvoor is het probleem té hardnekkig en complex. Inzetten op innovatie en het delen van kennis en informatie is naar mijn idee essentieel in deze strijd. Maar innovatieve technologieën zijn niet een panacee: ook de samenwerking in de ondermijningsaanpak moet innoveren.
Criminelen passen zich razendsnel aan. Ook in coronatijd: misbruik van kwetsbare mensen en steunmaatregelen van de Rijksoverheid onderstreept het ondermijnende karakter, namelijk het ‘meetrekken’ van de bovenwereld in de onderwereld. De overheid wordt gelukkig steeds slimmer: zo wordt er steeds meer informatie gedeeld om tot effectievere interventies te komen. Denk bijvoorbeeld aan het recente kraken van het versleutelde berichtenverkeer Encrochat, wat door de politie een ‘mokerslag’ werd genoemd voor criminelen. Alleen, door dit soort interventies gaan criminelen ook weer effectiever te werken, en zo gaat dit kat-en-muisspel verder.
Bovendien, in het gebruik van informatie en technologie door de overheid om tot innovatieve interventies te komen, ligt de zogeheten intelligence paradoxop de loer. In dat geval is er een sterke informatiepositie opgebouwd en er is zicht op hoe de ondermijnende criminaliteit zich ontwikkelt. Maar de vraag is dan wat de volgende stap is: hoe geef je hier betekenisvolle opvolging aan? In een tijd waar data en informatie in overvloed zijn, wordt er sterk geleund op het idee van technosolutionisme. Dat wil zeggen dat technologische vooruitgang en het gebruik van technologische hulpmiddelen vanzelf voor maatschappelijke waarde zorgen. In het geval van de ondermijningsaanpak gaat dat om een veiliger Nederland met behulp van technologie.
Het zijn alleen uiteindelijk mensen die uitvoering geven aan inzichten, verkregen op basis van data en informatie. Dat toont het belang aan van innovatie in de gehele ondermijningsaanpak: niet alleen de techniek en de informatiedeling, ook op organisatorisch en bestuurlijk niveau moet er worden geïnnoveerd. Om zo betekenisvol opvolging te geven aan verkregen informatie door politieke en bestuurlijke keuzes te maken. Dat betekent nadenken over welke informatie tot welke interventie leidt, en met wie daarvoor moet worden samenwerkt. Soms is dat best spannend en lastig, maar ‘vallen en opstaan’ hoort bij innovatie en zorgt voor een creatief proces. De basis voor innovatie in de ondermijningsaanpak is werken naar gezamenlijke strategie en prioritering, om vervolgens effectief te kunnen interveniëren. Dus innoveren van kop tot staart in de ondermijningsaanpak!
