Manipuleren is goed voor je

Door: Arnaud Wirschell

Elke avond als ik uitstap op het metrostation is het weer een verrassing: aan welke kant gaat de roltrap naar boven? De gewone trap is voor luie mensen minder aanlokkelijk, want dit metrostation ligt diep in de grond. Dat constante wisselen van roltrap ergert mij en ik zoek er iets achter. Is het soms bedoeld om mij meer te laten lopen? Om mij over te halen toch de trap te nemen? Dit type achterdochtige vragen overvalt mij steeds meer sinds ik mij heb verdiept in het fenomeen “nudging” (letterlijk: een duwtje geven) door de overheid

In de vorige eeuw was het duidelijk hoe de overheid het gedrag van de burger beïnvloedde. Voormalig minister Pieter Winsemius vatte dat samen in de zweep, de peen en de preek. Dat is sturing door verboden/geboden, financiële prikkels (belasting of subsidies) en communicatie. Bijvoorbeeld in het geval van roken: je kunt het in cafés verbieden, accijns op heffen en enge foto’s op pakjes laten plaatsen. Maar in deze eeuw zijn er ook andere mogelijkheden om beleid te maken, zoals de inzet van gedragskennis. De populaire term daarvoor is “nudging” (hoewel gedragskennis breder is dan dat). Dit maakt gebruik van het inzicht dat mensen vaak onbewust beslissingen nemen of daarbij worden beïnvloed zonder dat ze het door hebben.  

Organisaties plaatsen bijvoorbeeld de trap dichter bij de ingang dan de lift, zodat mensen eerder lopend naar boven gaan. Van uitvoeringsorganisatie DUO, verantwoordelijk voor studentenleningen, is bekend dat de gemiddelde lening daalde nadat niet het maximum stond voorgeselecteerd, maar een lager bedrag. Het maximum was dus niet meer het uitgangspunt, de “primer” zoals psychologen dat noemen. De Britse belastingdienst liet een experiment uitvoeren waarbij twee vergelijkbare groepen burgers hun belastingaangifte deden. De eerste groep ondertekende voor akkoord nadat ze de aangifte hadden ingevuld, terwijl de tweede zich al vooraf committeerde. Wat bleek: de tweede groep vulde de aangifte betrouwbaarder in. Kleine aanpassingen kunnen dus al grote positieve gevolgen hebben voor de effectiviteit van overheidsbeleid, zeker op het terrein van e-dienstverlening. Je kunt het manipuleren noemen, maar dan wel voor een goed doel. Daarom besteden we tegenwoordig in onze beleidsleergangen aandacht aan de toepassing van gedragskennis. We hebben er zelfs een aparte training voor: met kennis van gedrag beleid maken. 

U vraagt zich wellicht af of ik nu de gewone trap of de roltrap neem op mijn metrostation. Nou, als ik de goede roltrap niet meteen kan vinden, dan neem ik de lift. Die verandert namelijk niet van plek. 

Al onze publicaties:

Energietransitie: (de hindernissen) van Parijs naar de Hollandse polder

Towards smarter cities: Lessons from Barcelona

Digitale kansen verzilveren

Voorbij de intelligence paradox: Innoveren van kop tot staart in de ondermijningsaanpak!

Een Smart City is een Connected City: Digitale snelwegen als basis voor de slimme stad

Mens vs. machine of mensgerichte machine? Zet mensenrechten en waarden centraal bij AI-ontwikkeling.

What´s in a name?

De evolutie van de robotisering van klantcontact: deel II

De evolutie van de robotisering van klantcontact: deel I

Hoe belangrijk is klanttevredenheid voor de overheid?

Valt de toegenomen controle in het lokaal bestuur nu mee of tegen?

Niemand is de baas

PBLQ staat voor de klas

Cybersecurity en Internet of Things

De informatiesamenleving is banaler dan je denkt

Beeldend communiceren

De eerlijke efficiënte professional

Rolveranderingen in ketens

Een organisatie bouwen vanuit een idee…

Een onderzoek naar I/C-T alignment bij gemeenten

Manipuleren is goed voor je

Previous
Next